Rioolverstoppingen, water op straat, rioollucht en zwerfvuil in het oppervlaktewater
Problemen waar gemeenten geregeld mee te maken hebben.
Vaak worden deze problemen veroorzaakt door niet goed functionerende kolken, zo is gebleken uit onderzoek door de gemeente Amsterdam en de TU Delft (Ten Veldhuis, J.A.E. (2010), Quantitative risk analysis of urban flooding in lowland areas, PhD Thesis, Technische Universiteit Delft, Delft University Press).
De boosdoener: een kapot of ontbrekend stankscherm
Het stankscherm, zoals gebruikelijk wordt toegepast, is een essentieel maar kwetsbaar onderdeel van een kolk. Het houdt stank / gassen tegen uit het riool en zorgt ervoor dat straatvuil (w.o. zand, blad, plastics, petflesjes, blikjes, peuken etc.) achterblijft in de daarvoor bedoelde opvangbak en niet met het regenwater meestroomt naar het riool.
Waarom ontbreken de stankschermen?
Het gietijzeren stankscherm wordt los opgehangen in een uitsparing of aan haakjes in de kolk. Met deze losse ophanging kan het stankscherm er eenvoudig uitgehaald worden wanneer de aansluitleiding of het riool vanuit de kolk bereikt moet worden voor inspectie of reiniging. Na de werkzaamheden moet het stankscherm weer op zijn plek gehangen worden.
Toegankelijkheid van de aansluitleiding vanuit de kolk is belangrijk en daarom opgenomen als eis in de normen voor kolken (NEN7067). De klassieke techniek van het losse en uitneembare stankscherm biedt deze toegankelijkheid maar heeft een groot nadeel: onbedoeld raken stankschermen veelvuldig los en verdwijnen.
De volgende situaties doen zich voor in de praktijk:
- Bij het periodiek onderhoud van kolken wordt het opgehoopte zand, slib en zwerfafval in de zandvang met hoge druk opgezogen met een kolkenzuigwagen. Het klassieke stankscherm wordt hierbij losgetrokken (blijft soms zelfs aan de zuigbuis hangen) waarna het op de bodem van de kolk valt;
- Stankschermen blijken in de praktijk los te raken als gevolg van trilling, bijvoorbeeld als er een bus of vrachtwagen door de straat rijdt;
- Stankschermen worden door de stadsreiniging, calamiteitendiensten en inwoners zelf verwijderd of stukgemaakt als er water op straat blijft staan tijdens of na een regenbui. Om een acuut probleem als gevolg van een verstopte kolk op te lossen, wordt met een schep of stootijzer in de kolk geroerd om hem weer gangbaar te maken. Zodra het stankscherm eraf valt loopt de kolk weer en stroomt het regenwater met troep en al weg, probleem opgelost zou je denken... Een effectieve korte termijn oplossing misschien, maar op langere termijn een oorzaak van grote en dure problemen!
Wat gebeurt er als het stankscherm ontbreekt?
Straatvuil, blad en zand dat in de kolk terechtkomt stroomt zonder stankscherm vrijwel allemaal mee met het regenwater naar het riool. Rioollucht wordt niet meer tegengehouden. En dan beginnen de grote problemen:
- zand en slib hoopt zich langzaam op in het rioolstelsel en beperkt de afvoercapaciteit;
- grof zwerfvuil blijft in bochten van de aansluitleiding vastzitten en zorgt voor verstopping van de leiding;
- kleiner zwerfvuil en slib (met daaraan gebonden zware metalen, PAK's en oliën) stroomt bij een gescheiden stelsel direct door naar het oppervlaktewater;
- rioollucht ontsnapt via de kolk, een vieze geur verspreidt zich in de straat.
Waarom worden stankschermen niet of slechts zelden teruggehangen als deze ontbreken?
- De gemeente heeft geen weet van het ontbreken van stankschermen;
- Terughangen is tijdrovend: Aannemers bieden kolkreiniging aan tegen een lage prijzen. Om rendabel te kunnen zijn moet snel gewerkt worden. Het terughangen van stankschermen wordt (ongeacht of dit wel of niet in de bestekken staat opgenomen) achterwege gelaten;
- Het is in veel situaties onveilig: op de knieën of liggend op straat in de dode hoek van de puttenzuiger/vrachtwagen;
- Het is fysiek belastend: kan alleen handmatig uitgevoerd worden, op de knieën of liggend op straat;
- Controle van -en handhaving op afspraken over terughangen stankschermen (vaak opgenomen in bestekken) heeft bij gemeenten geen prioriteit (wordt dus niet uitgevoerd);
- Handhaving is moeilijk uitvoerbaar: Stankschermen raken "vanzelf" los en worden door derden verwijderd. Ze ontbreken al voordat een aannemer aan de slag gaat, dus is het vaak niet mogelijk om de aannemer hierop aan te spreken.